Bredase Baan Bladel – een streep in het landschap
De Bredase Baan kent een rijke historie. Voor geïnteresseerde lezers is het complete document van Bart Beex bij de penningmeester verkrijgbaar. Onderstaand een korte samenvatting.
Breda en haar relatie tot Luik en Maastricht (omstreeks 1740).
Een zeer korte aanloop.
Een belangrijke handelslijn, inclusief post- verkeer en militaire troepenverplaatsingen, liep op Luik en Maastricht vanuit handels- en doorvoerhaven Breda. Haar gunstige geografische ligging aan de Mark en belangrijke landroutes maken haar uitermate geschikt als overlaadstation. Goederen uit Holland komen via de Mark in de Bredase haven aan en worden van daaruit met grote vrachtkarren over land vervoerd richting Maastricht, Aken, Keulen en Luik; de zware Maas- en Rijntollen vermijdend. Militair kan een vestingstad als Maastricht vanuit Breda rekenen op ondersteuning zodra nodig.
De route Luik-Breda v.v. loopt dan via heisporen van enclave Lommel, (abdij) Postel, Reusel, Hooge Mierde op of Tulder, of Hilvarenbeek, of, dat geldt voor lichte voertuigen en zonder waren, via Poppel/Alphen en vandaar op Breda. In Breda heeft men dan zowel vanuit handels- als vanuit militair oogpunt motieven te pleiten voor een nieuwe, zo kort mogelijke verbinding vanuit Breda met (vesting) Maastricht en Luik.
Eind 1787 stelt Benjamin van der Bosch, een adviserend rapport op in dit kader.
Ingenieur J.L. van der Meer maakt het bestek en de begroting. Onder zijn directie wordt het wegvak in juli 1788 aanbesteed in Den Bosch. Adam Canters uit Terheijden is de aannemer. Nog hetzelfde jaar komt de aanleg tot aan ten westen van Bergeijk gereed. Voor de uitvoering van de aanleg zijn mensen uit de streek niet te interesseren. Oost-Friezen en Oldeburgers worden ingehuurd (Hagen, 1997).
Het besluit over het traject is genomen in de verwachting een regeling te kunnen treffen met het prinsbisdom Luik over het traject Luyksgestel-Lommel. Uiteindelijk wordt daarover geen overeenkomst bereikt, waarna men zich medio 1788, vanaf het punt waar de baan het riviertje de Run kruist, oostwaarts via Bergeijk en de Weebosch, richt op de in aanleg zijnde postbaan Den Bosch-Maastricht. De lengte van het traject neemt niet noemenswaardig toe; evenmin als de kosten. En de klandizie die Lommel verliest, wordt overgenomen door Bergeijk. Aanvankelijk bestaat er nog enige onenigheid over waar de Bredase Baan op de Luiker Steenweg moet aansluiten. Eind 1789 wordt het vervolgtraject, in vijf vakken, aanbesteed tot aan de aansluiting op de Luiker Steenweg.
Speciaal voor onze leden die in Bladel bekend zijn:
Van Markt Bladel naar Groot Terkooijen
Op Bladels grondgebied is geheel nieuw het baanvak ten noorden van Netersel dat voert over de Mispeleindsche heide, tussen de vennen De Flaes en Het Goor, richting het gehucht Dun. Ook nieuw is het baanvak ten zuiden van Bladel van Groot Terkooijen richting de brug over de Run op Bergeijks grondgebied.
Het gegeven dat tussen het centrum van Bladel en Groot Terkooijen gronden in cultuur gebracht zijn, doen de regenten van Bladel een verzoek richten aan de Raad van State c.q. de Rentmeester der Domeinen van Brabant. Of men er mee in kan
stemmen dat Bladel zelf zorgt voor aanleg en onderhoud ter plaatse. In mei 1790 wordt, met een ‘octroy rakende de Nieuwe Baen te Bladel’ een overeenkomst gesloten. Afgaande op de eerste kadastrale kaarten van rond 1830 en de historische atlas van rond 1840 moet het hier naar alle waarschijnlijkheid gaan om de rechte verbinding dwars door in cultuur gebrachte akkers en velden tussen het marktveld van Bladel en Muggenhool, d.w.z. de huidige Marktstraat, en van Muggenhool naar hoeve Hooiberg om te vervolgen via bestaande wegen tot aan de Vorsselse water- molen en hoeve Terkooijen om vervolgens via het nieuwe traject te vervolgen.
Bredase Baan dwars door Hapertsche heide 1951
Binnen een jaar na gereedkomen van de Bredase Baan vangt de Franse Revolutie aan.
Reden voor de Republiek vestingsteden op te geven en zich terug te trekken achter Hollandse linies. Voeg daarbij de latere afscheiding van België met alle repercussies van dien voor de handel, de regeling omtrent de provincie Limburg, het accent op de ontwikkeling van vaarwegen en het lot van de Bredase Baan, zowel militair als commercieel, is bezegeld.
Mispeleindsche heide
Cartierheide
Veiligstellen, beleven en ontsluiten. Hemelsbreed voert de Bredase Baan zo’n 12 kilometer over nu Bladels grondgebied. Wat is daar anno 2008 nog van te herkennen en te beleven in het landschap?
Laten we het tracé volgen, komend uit Bergeijk. Startend bij de Zandhoef komt de baan, nu met aanliggend fietspad en beplant met bomenrij over Eersels grondgebied na kruisen van de Postelseweg, op Bladels grondgebied.
Daar is zij vrij oorspronkelijk waarneembaar op de scheiding tussen Cartierheide en Hapertsche heide. Daarbij passeert zij onder meer de laagte van het Pannengoor waarin het Dalems Stroompje haar bedding heeft. Vervolgens is zij deels dichtgegroeid in de bossen van de gemeente en de Boswachterij Hapert. Na passeren van de E3/A67 geeft het zuidwestelijk hekwerk van recreatieverblijf
Het Vennenbos het tracé weer, om vervolgens geasfalteerd haar weg te vervolgen tot aan Groot Terkooijen. De inmiddels deels ‘verploegde’ Akkerstraat geeft het traject tot aan de Vorsselse molen van waaraf de weg via licht gewijzigd verloop voert naar het Muggenhool (de nog aanwezige oude poterbewaarplaats) om van daaruit de N284 te kruisen naar de Marktstraat. Vervolgens de Markt overlangs gaand, kom je via de Van Dissellaan, Helleneind en Neterselse weg, De Muilen in de Ruttestraat. Dit ge- bied is in de 20ste eeuw ontgonnen waardoor van het doorkruisen van dit vennen- gebied nog weinig waar te nemen is. Behalve vanaf het punt waar je aanbelandt na het doorsteken van een weiland en het profiel van de baan zich in de slootrand nog bijzonder fraai afsteekt als een verhoging in het landschap. Van hier voert de weg door een natuurgebied op Mierds- en Hilvarenbeeks grondgebied tussen De Flaes en Het Goor naar wat nu gewijzigd is in Dunsedijk, om haar pad te volgen naar Esbeek en Hilvarenbeek.
Situatie 2008 Situatie 1841
De aanleg van nieuwe baanvakken van de Bredase Baan geschiedt vooral op dan nog niet in cultuur gebrachte gronden. Dit omdat men zoveel mogelijk een rechte lijn wil volgen en ook vanwege bestaande eigendomsverhoudingen. De baan is het best herkenbaar en geconserveerd daar waar de ontwikkelingsdruk beperkt is gebleven en in het bijzonder daar waar de ondergrond nog steeds niet (her)verkaveld en niet in cultuur is gebracht. Dan hebben we het, op Bladels grondgebied, vooral over de natuurgebieden Mispeleindsche en Hapertsche heide. Daar vormt zij nog een immer goed waarneembare ongeveer 11 meter 30 brede aarden baan; al naar gelang de ondergrond waar te nemen als verdiepte, ingesloten door brede sloten, of verhoogde ‘streep in het landschap’
Bron: Bart Beex
Samenvatting: Henk